βυζαντινή δημώδης λογοτεχνία περιλαμβάνει τα έργα της βυζαντινής
λογοτεχνίας που δεν είναι γραμμένα σε λόγια γλώσσα. Ωστόσο,
παρόλα τα λαϊκότροπα στοιχεία της γλώσσας, που εντοπίζονται
στη σύνταξη, στη μορφολογία και στο λεξιλόγιο, το μεγαλύτερο
μέρος της βυζαντινής δημώδους λογοτεχνίας αποτελεί δημιούργημα
λόγιων συγγραφέων και όχι των λαϊκών στρωμάτων.
Το μεγαλύτερο μέρος των έργων έχει παραδοθεί ανώνυμα, ο συγγραφέας
τους δηλαδή είναι άγνωστος. Η χρονολόγηση πολλών έργων είναι
αβέβαιη ή δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Στο πρόβλημα
χρονολόγησής τους συντείνει και η ρευστότητα της μορφής τους.
Πολλά έργα παραδίδονται από διαφορετικά χειρόγραφα και έχουν
τόσο σημαντικές διαφορές, ώστε η ανασυγκρότηση ενός κοινού
αρχετύπου να είναι τις περισσότερες φορές αδύνατη.
Ανάλογα με τον τρόπο και το βαθμό επεξεργασίας μπορούμε να
μιλάμε για διαφορετικές παραλλαγές ή διασκευές. Αυτές μπορεί
να απέχουν μεταξύ τους χρονικά ή να έχουν συνταχθεί σχεδόν
παράλληλα. Ανάμεσα στις παραλλαγές ή τις διασκευές αυτές συχνά
υπάρχουν λογιότερες ή δημωδέστερες γλωσσικές αποκλίσεις. Οι
αποκλίσεις αυτές όμως δεν υποδεικνύουν αναγκαστικά και την
χρονολογική τους ακολουθία, δηλαδή η λογιότερη παραλλαγή ή
διασκευή δεν είναι αναγκαστικά και η αρχαιότερη ή η πλησιέστερη
προς το αρχικό κείμενο. Από την άλλη πλευρά παρατηρούνται
ομοιότητες ανάμεσα σε διαφορετικά κείμενα, κυρίως επαναλαμβανόμενοι
στίχοι, ημιστίχια ή στερεότυπες εκφράσεις, με σταθερή μετρική
αξία (οι φόρμουλες).
Ο αριθμός των σωζόμενων έργων της δημώδους λογοτεχνίας είναι
σχετικά περιορισμένος, συγκρινόμενος με τη σωζόμενη λόγια
παραγωγή, αλλά και με την αντίστοιχη δυτική μεσαιωνική λογοτεχνία
σε εθνικές γλώσσες (δηλαδή τη δημώδη μεσαιωνική λογοτεχνία
που δεν είναι γραμμένη στη λατινική). Πιστεύεται, ωστόσο,
ότι σημαντικό μέρος της βυζαντινής δημώδους παραγωγής έχει
χαθεί.
|